Karabük Üniversitesi (KBÜ) Kamu Politikaları Araştırma ve Geliştirme Merkezi (KAPGEM) tarafından hazırlanan “Çin Bilim Politikası Raporu”, düzenlenen toplantıyla tanıtıldı. Raporda, Çin’in bilim ve teknoloji alanında son yıllarda küresel liderliğe yükselişini şekillendiren dokuz temel politika bileşeni kapsamlı biçimde değerlendirildi.

Merkezin 8. raporunun tanıtıldığı KBÜ Safranbolu Kampüsü Taş Bina’daki toplantıya Rektör Prof. Dr. Fatih Kırışık, rektör yardımcıları, akademisyenler, öğrenciler ve davetliler katıldı.

“Türkiye Yüzyılı’nı Bilimle Başaracağız”

Açılış konuşmasında KAPGEM’in Türkiye’de yeni bir düşünce merkezi olarak öne çıktığını belirten Rektör Prof. Dr. Fatih Kırışık, bilimsel çalışmalara verilen desteğin ülkenin gelişmesi açısından kritik önemde olduğunu ifade etti.

Kırışık, Çin’in bilimdeki yükselişinin temelinde bilime verilen önceliğin bulunduğunu vurgulayarak, “Çin en büyük önceliği bilime vermiş; bilimsel ilerleme için politika üretmiş, mali ve sosyal destek sağlamış, bilim insanlarını popüler hâle getirmiş ve bilimi toplumun merkezine koymuştur. Bu süreç Çin’i çok fakir bir ülkeden güçlü bir ülkeye dönüştürmüştür. Biz de Türkiye olarak Türkiye Yüzyılı’nı bilimle başaracağız” dedi.

Kırışık, KAPGEM’in 28 politika masasında 140’a yakın akademisyen, bürokrat ve öğrenciyle çalışmalar yürüttüğünü, hazırlanan politika raporlarının ulusal ölçekte örnek niteliği taşıdığını kaydetti.

“Rapor Türkiye için rehber niteliğinde”

Raporun editörlüğünü üstlenen Prof. Dr. Fatih Kırışık, Çin’in bilimsel dönüşümünün Türkiye açısından stratejik dersler içerdiğini vurguladı.

Kırışık, “Bu raporu ülkemize rehber niteliğinde bir kaynak olarak sunmanın gururunu yaşıyoruz” dedi.

Çin’in Bilim Politikasının Omurgası: Stratejik Planlama ve Uzun Vadeli Hedefler

Raporun sunumunu yapan KAPGEM Çin Politikaları Masası Başkanı Dr. Öğr. Üyesi Sanem Yamak, Çin’in bilimdeki yükselişinin 1978’de başlayan “reform ve dışa açılma” süreciyle birlikte planlı bir şekilde inşa edildiğini vurguladı.

Yamak’ın paylaştığı verilere göre:

- Web of Science’daki temsili 1990’da yüzde 2’nin altındayken, 2023’te yüzde 25’e yükseldi.

- 2022’de en çok atıf alan çalışmaların ilk yüzde 1’lik diliminde ABD’yi geride bıraktı.

- Nature Index 2025 Araştırma Liderleri listesinde Çin Bilimler Akademisi birinci, Çin Bilim ve Teknoloji Üniversitesi üçüncü sırada yer aldı.

- Times Higher Education 2025 Dünya Üniversiteleri Sıralaması’nda ilk 50’de dört Çin üniversitesi bulunuyor.

Yamak, bu göstergelerin Çin’in bilimsel çıktılarının hem niceliğinin hem niteliğinin hızlı biçimde arttığını ortaya koyduğunu belirtti.

1- Bilim Politikasının Merkezileştirilmesi ve Uzun Vadeli Planlama

Yamak’ın sunumunda aktarılan verilere göre Çin, bilim ve teknoloji alanında uzun dönemli hedefler belirleyen merkezi bir yapıya sahip.

Bilim ve Teknolojinin Geliştirilmesi için Orta ve Uzun Vadeli Plan (2006–2020):

- 3 yıl hazırlık süreci,

- 2 bin araştırmacının katılımı,

- 16 büyük proje önerisi,

- 99 uygulama politikası ile şekillendi.

Bu planlar bilimsel öncelikleri netleştirerek kurumlar arası koordinasyonu güçlendirdi.

2- Ar-Ge Yatırımları: 10 Kat Artış

Çin Ar-Ge harcamalarını 2005–2022 döneminde 10 kat artırarak 3 trilyon yuanın üzerine çıkardı.

- 2024’te Ar-Ge harcaması: 3,63 trilyon yuan

- Ar-Ge/GSYH oranı: yüzde 2,69

- Üniversite Ar-Ge harcaması: 306 milyar yuan

Fonların çeşitlendirilmesi ve özel sektörün sürece dahil edilmesi önemli bir unsur olarak öne çıkıyor.

3- Yükseköğretimin Genişletilmesi

Çin 2015–2024 arasında üniversite sayısını 2 bin 560’tan 2 bin 870’e çıkardı.

- Ar-Ge birimleri yüzde 129 arttı,

- Ar-Ge personeli 1,85 milyona ulaştı,

- Üniversitelere proje kabulü ve fon kullanımında daha fazla inisiyatif verildi.

4- Dünya Standartlarında Üniversite Oluşturma Programları

1990’lardan itibaren yürütülen Proje 211, Proje 985 ve Çifte Birinci Sınıf Üniversite Planı, belirlenen üniversitelerin kalite odaklı biçimde desteklenmesini sağladı.

Bu kapsamlı yatırımlar, Shanghai Ranking verilerine göre ilk 100’deki Çin üniversitesi sayısını 2017’de 2’den 2025’te 15’e çıkardı.

5- Bilimsel Üretimde Nicelikten Niteliğe Geçiş

2018’den itibaren yayın politikası nitelik üzerine kuruldu.

- Makale başına teşvikler kaldırıldı.

- Çince yayınlara daha fazla değer verildi.

- Akran değerlendirmesi güçlendirildi.

Patent verileri çarpıcı.

- 2015: 55 bin 21 patent

- 2023: 184 bin 693 patent

- 2024: 1,8 milyon patent başvurusu (dünya birinciliği)

6- Üniversite – Sanayi İş Birliği

Çin, bilgi transferinden elde edilen net kârın en az yüzde 50’sinin mucitlere verilmesini öngören bir yasal düzenleme uyguluyor.

Teknoparklar, sanayi teşvikleri ve inovasyon merkezleri, üniversite çıktılarını ekonomik değere dönüştürüyor.

7- Beyin Göçünün Tersine Çevrilmesi

“Bin Yetenek Planı”, “1000 Yetenek Gençlik Programı” ve “1000 Yabancı Yetenek Programı” ile hem yurda dönüş hem de yabancı bilim insanı çekme politikasında önemli sonuçlar alındı.

Yüksek maaş, araştırma altyapısı, konut ve aile destekleri bu programların temel unsurları.

8- Uluslararası İş Birliklerinin Genişletilmesi

Çin, bilim diplomasisini güçlendirmek amacıyla;

- çok sayıda ülkeyle bilim-teknoloji anlaşması imzaladı,

- ortak laboratuvarlar kurdu,

- akademisyen ve öğrenci değişimi programlarını genişletti,

- pek çok ülkede bilim ataşeleri görevlendirdi.

2023’te uluslararası ortak yazarlı Çin yayınlarının sayısı 168 bin 887 oldu.

9- Bilimin Toplumda Popülerleştirilmesi

2024 itibarıyla Çin’de Eylül ayı “Ulusal Bilim Popülerleştirme Ayı” ilan edildi.

Etkinliklerde bilim insanlarının tanıtılması, bilimsel başarıların halka aktarılması ve bilimin geniş kitlelere ulaşması amaçlanıyor.

Rapor, Uzman Bir Ekip Tarafından Hazırlandı

Prof. Dr. Fatih Kırışık’ın editörlüğünde hazırlanan raporda; Çin Politikaları Masası Başkanı Dr. Öğr. Üyesi Sanem Yamak, Prof. Dr. Hüseyin Karamelikli, Prof. Dr. Hüseyin Gümüş, Prof. Dr. Mustafa Boz, Dr. Öğr. Üyesi Abu Saleh Mohammad Mahmudul Hasan, Öğr. Gör. Ayça Gülünay, Öğr. Gör. Serra Nur Yıldırım, Arş. Gör. Dr. Şükriye Tuğçe Renda ve lisansüstü öğrencisi Özlem Üstün yer aldı.